Tot zes jaar geleden stonden er verscholen in het groen verouderde zorggebouwen en kwam je op straat alleen cliënten en verzorgend personeel tegen. Nu is Sterrenberg een gevarieerde, woonwijk waar mensen met en zonder beperking op ongedwongen wijze met elkaar samenleven. Eigenlijk is alleen het groene karakter gebleven, al het andere onderging een complete metamorfose inclusief de wijze waarop invulling wordt gegeven aan de zorg. Sterrenberg laat zien wat de kracht is van een innovatieve benadering van zorg en vastgoed.
Omgekeerde integratie is het uitgangspunt in de realisatie van Sterrenberg: niet de bewoners met een verstandelijke beperking, maar juist de mensen zonder beperking moeten integreren. Met als resultaat een wijk die voorziet in toevallige ontmoetingen en ongedwongen contacten tussen mensen met en zonder beperking. “Onze cliënten noemen ze vaak ‘buitenmensen’, de nieuwkomers zonder beperking die kiezen voor een nieuwbouwwoning in Sterrenberg”, vertelt Erik Droog, Manager Specialistische Langdurige Zorg van zorginstelling Abrona. Begin 2011 verhuisden de eerste ‘buitenmensen’ naar hun nieuwbouw huur- of koopwoning. In totaal worden er 400 nieuwe woningen en 9 gebouwen voor 250 cliënten gerealiseerd.
Erik: “Abrona en VolkerWessels–ZorgID hebben in co-creatie er bewust voor gekozen de woonvoorzieningen voor de cliënten te verspreiden over de wijk. Het gaat immers om de mix. Maar er is wel goed nagedacht over welke doelgroep waar het beste past. De cliënten die de minste prikkels kunnen verdragen, wonen bijvoorbeeld in een rustig deel van de wijk aan de bosrand.”
Via een participatieproces konden de eerste nieuwe bewoners – zowel huurders als kopers – input leveren voor het buurtplan, er is een actieve bewonersvereniging en de wijkcoach verzorgt een introductie voor nieuwe bewoners. Erik: “Integreren gaat niet vanzelf, maar aanvankelijk verwachtten we meer te moeten sturen. We zijn altijd heel eerlijk over de consequenties van de omgekeerde integratie. Je merkt dat met name kopers heel bewust kiezen voor het bijzondere karakter en er ontstaan ook mooie contacten en afspraken. Eigenlijk vergelijkbaar met gewone buren. Gezamenlijke barbecues, cliënten die de honden uitlaten, of tijdens de vakantie de tuin sproeien. Maar het is en blijft een bijzondere wijk. Zet je een bankje voor je nieuwe huis, dan moet je niet raar op kijken als er een cliënt op zit, die je vrolijk begroet
bij thuiskomst.”
“De samenwerking beviel goed, er was vertrouwen in de expertise van VolkerWessels – ZorgID en daarom hebben we de ontwikkeling van de overige woongebouwen aan hen uitbesteed. Een goede beslissing want we zijn tevreden over het resultaat”
Sterrenberg bestaat uit vier deelgebieden met elk een eigen sfeer. De woningen variëren van sociale huur en koop tot vrijstaande woningen in het dure segment. Verspreid door de wijk staan woongebouwen voor cliënten van Abrona. Wandelend door de wijk zie je eigenlijk geen verschil tussen woningen van Abrona en de (sociale) huur- en koopwoningen voor mensen zonder beperking. De eerste twee woongebouwen zijn ontwikkeld door Abrona de andere zeven door VolkerWessels– ZorgID. Erik: “De samenwerking beviel goed, er was vertrouwen in de expertise van VolkerWessels – ZorgID en daarom hebben we de ontwikkeling van de overige woongebouwen aan hen uitbesteed. Een goede beslissing want we zijn tevreden over het resultaat. De woongebouwen zijn niet meer te vergelijken met traditionele woongroepen. Iedereen heeft een eigen appartement, met een eigen voordeur. En dat niet alleen, de cliënten maken bijvoorbeeld ook hun eigen ontbijt en douchen in hun eigen badkamer. Dat is best revolutionair en we hebben de overgang van het oude naar het nieuwe wonen dan ook zorgvuldig begeleid, maar de praktijk bewijst dat het werkt. De gedragsproblematiek is sterk afgenomen. Voorheen hadden we acht separeerruimten in gebruik, nu zijn er nog twee, maar eigenlijk zijn die overbodig. Ook voor de medewerkers is er veel veranderd. Dankzij de vergrote zelfstandigheid van de cliënten, kunnen de medewerkers op een andere
manier bijdragen aan het welbevinden. Bij ons geen klaagzang omdat we te weinig personeel hebben en dankzij doordachte domotica werken er ’s nachts nog slechts zes medewerkers op 250 cliënten. Twee achter de beeldschermen waar de signalen van alle wooneenheden binnenkomen en vier die in twee golfkarretjes over het terrein rijden. Overigens is dat ook weer een voordeel voor de nieuwe bewoners. Waar vind je een wijk waar ’s nachts mensen in golfkarretjes een oogje in het zeil houden?”
Het plan Sterrenberg maakt deel uit van Hart van de Heuvelrug, een programma waarin ruim 25 projecten in het gebied tussen Soest, Zeist en Amersfoort worden uitgevoerd. De integrale aanpak maakt ontwikkelingen mogelijk die normaal gesproken niet of moeizaam tot stand komen. Erik: “Eigenlijk hadden we bij de start begin 2000 alles mee. De economie, de unieke samenwerking binnen het programma Hart van de Heuvelrug en een aantal zeer krachtige ambassadeurs. Nu zou het veel lastiger zijn om groen licht te krijgen voor een dergelijk ambitieus project. Desalniettemin ben ik ervan overtuigd dat Sterrenberg werkt omdat we geen concessies hebben gedaan aan het woonzorgconcept. Er komen hier regelmatig andere zorginstellingen op bezoek om te leren van onze ervaringen. Vaak hinken ze dan op twee gedachten. Wel eigen badkamers, maar ook een gemeenschappelijke
badruimte. Niet doen, is dan mijn advies. De tijd van groepswonen is voorbij. Sterker, groepswonen is bouwen voor leegstand. Evenmin geloof ik in het aanpassen van voorzieningen aan veranderende behoeften van cliënten. Dan krijg je woningen waarin allerlei voorzieningen erbij geklust zijn met alle gevolgen van dien voor de waarde van het vastgoed. Breng de cliënt naar de voorziening, niet de voorziening naar de cliënt.”
Sterrenberg wordt zowel door zorg- als door vastgoedprofessionals beschouwd als een best practice. Er staan meer dan 80 mensen op de wachtlijst, terwijl traditionele locaties elders in het land, ook die van Abrona, kampen met leegstand. En ondanks de situatie op de woningmarkt steken de verkoopresultaten positief af tegen de landelijke cijfers. Voor Erik is en blijft het welbevinden en de tevredenheid van de cliënten het mooiste bewijs. “Laatst kwam er nog een ouder naar me toe: ‘Nooit gedacht dat mijn kind zo zelfstandig zou kunnen wonen’. Toch geweldig dat we dit met elkaar hebben kunnen realiseren.”
Sterrenberg is een ontwikkeling van VolkerWessels Vastgoed in samenwerking met ZorgID. Ook de aannemers Boele & van Eesteren en BéBouwMidreth en wegenbouwer KWS zijn nauw bij het project betrokken. Aveco de Bondt is verantwoordelijk voor de sanering (advies). Het geluidsscherm is gebouwd door Holland Scherm. Van Kessel tekent voor de aanplant en het onderhoud van het groen en VW Telecom verzorgde de aanleg van de
glasvezel. Al deze bedrijven maken deel uit van het VolkerWessels concern. Voor de bouw en ontwikkeling is de Bouwen Ontwikkelingscombinatie Sterrenberg v.o.f. opgericht.
Stichting Abrona is de eerste zorginstelling die via een Europese aanbesteding via concurrentiegerichte dialoog een dergelijk project realiseert. Het totale programma omvat 440 woningen en 9 zorggebouwen met circa 250 zorgplaatsen.
De 440 woningen zijn verdeeld in circa.:
• 138 rijwoningen
• 158 appartementen
• 84 twee-onder-één kapwoningen
• 42 vrijstaande woningen
• 18 bouwkavels
Uitvoeringsperiode: 2008 – 2018