De per 1 januari 2015 ingevoerde wet- en regelgeving kantelt de financiering in de zorg op ingrijpende wijze. De AWBZ is vervallen en cliënten zijn overgegaan naar de Wlz, de Wmo, de Jeugdwet en/of de zorgverzekeringswet. Met elkaar staan we voor de uitdaging te transformeren van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving. Een van de gevolgen hiervan is dat de bestaande markt van wonen en langdurige zorg in een rap tempo verandert.
Terwijl de gezondheidszorg zichzelf opnieuw uitvindt, is het aan vastgoedspecialisten hier op in te spelen en vooral vooruit te denken. De transitie leidt tot een nieuwe markt met nieuwe doelgroepen, nieuwe behoeften en nieuwe producten. Doorgaan op de huidige weg is geen optie. Niet voor niets wordt gevreesd dat de meeste instellingen die langdurige zorg leveren het jaar 2015 afsluiten met rode cijfers. Als reactie hierop vragen banken steeds meer strategische informatie van zorginstellingen. Ziekenhuizen moeten nu al een tienjarenvisie ontwikkelen en toelichten bij de bank. Het zal niet lang meer duren tot instellingen in de langdurige zorg hetzelfde wordt gevraagd. Hoe is het gesteld met de positie in het werkgebied van de instelling? Wat zijn de prognoses voor afbetaling van rente en aflossingen? Hoe staat het met afschrijvingen op het vastgoed?
Een tienjarenvisie van een zorginstelling is ongetwijfeld verhelderend, maar geeft het ook het inzicht dat nodig is? Is er niet behoefte aan een integrale visie op de ontwikkeling van langdurige zorg in een gemeente? En is tien jaar dan voldoende?
Vanuit de Zorg41 Netwerkanalyse door SMO Promovendi blijkt dat in 2041 de vergrijzingsgolf haar hoogtepunt heeft bereikt. Dan moeten elke 10 werkende Nederlanders zorg dragen voor 9 niet-werkende Nederlanders. Niet voor niets focust veel onderzoek en beleid dus op de vergrijzingspiek, maar wat gebeurt er daarna? Het is belangrijk om nu ook al verder te kijken, zeker als het om vastgoedoplossingen gaat.
Innovaties in wonen met de combinatie van welzijn, zorg en leefbaarheid zijn uitdagingen waar we momenteel voor staan. Belangrijke thema’s zijn onder meer: mobiliteit, eenzaamheid en volksziekten zoals bijvoorbeeld dementie, hartziekten, suikerziekte en obesitas. Duurzaam rendabel zorgvastgoed vraagt om een exploitatie die rekening houdt met deze uitdagingen en gebaseerd is op de mogelijke scenario’s nu en straks. Een zorginstelling bedenkt die niet alleen, tenminste niet als je werkt en denkt vanuit de doelstellingen van de gekantelde samenleving.
Het veranderde woon- en zorglandschap en het vraagstuk langdurige zorg dagen ons uit om samen te werken. Daarom aan zorgorganisatie, corporatie, gemeente, belegger (nationaal en internationaal) en vastgoedspecialist de opdracht met elkaar om tafel te zitten en te denken in scenario’s. Betrek ook maatschappelijke en commerciële marktpartijen bij het proces en heb samen het lef om bestaande ideeën over woonzorgconcepten los te laten. Zoek de verbinding tussen formele en informele zorg, tussen intramuraal en extramuraal. Maak gebruik van nieuwe mogelijkheden van ICT, schuw ook ‘Big-Data’ niet en benut de kansen en mogelijkheden van al bestaande vastgoedoplossingen. Ik ben ervan overtuigd dat dit de kwaliteit van de langdurige zorg en het rendement van het vastgoed op korte en lange termijn ten goede komt.
Tot slot: focus niet te veel op de solvabiliteit en duurzaamheid van zorgorganisaties. Het is nu niet in te schatten hoe het hiermee over dertig à veertig jaar gesteld is. Richt je op de functionaliteit en alternatief gebruik van een gebouw. Als dit klopt, dan zullen er altijd passende gebruikers zijn. Demografisch gezien zijn de risico’s namelijk niet zo groot en goed voorspelbaar.
Henri Soepenberg (MBA), directeur ZorgID